Thủ phạm đang đầu độc nguồn nước

Chỉ cho chúng tôi vị trí ống xả thải là chòi nổi của Công ty Tân Hiệp Phát ở khu vực xã Quốc Tuấn, huyện An Lão, chuyên sản xuất mút xốp, ông Phạm Đức Trọng, Phó giám đốc Công ty TNHH MTV Khai thác công trình thủy lợi Đa Độ cho biết: “Qua kiểm tra, phát hiện tại đây có đường ống xả thải đường kính 65 cm của công ty, cách mặt nước 1 m. Ngay sau khi phát hiện, chúng tôi đã lấp lại ống xả thải này, nhưng một thời gian sau, doanh nghiệp lại làm ống xả thải mới. Dọc hai bên bờ Đa Độ có khá nhiều ống xả thải chìm dưới mặt sông như vậy. Sông Đa Độ đang bị bẩn dần bởi nước thải công nghiệp và nước thải sinh hoạt”.

Đáng chú ý, trong lưu vực sông Đa Độ, không ít khu vực bị ô nhiễm nghiêm trọng bởi  từ các nhà máy thép và 5 doanh nghiệp ở cụm công nghiệp đường 10, xã Quốc Tuấn, huyện An Lão. Tại đây, nước thải công nghiệp xả thẳng ra sông; rồi hệ thống nước thải từ khu dân cư thị trấn Ruồn và Bệnh viện đa khoa An Lão (gần Cầu Vàng); khu vực Bệnh viện Lao và bệnh phổi Hải Phòng, khu làng nghề thủ công Phù Lưu, nghĩa trang Tràng Minh (quận Kiến An); khu dân cư 2 bờ thị trấn Núi Đối (Kiến Thụy); khu vực Bệnh viện Đa khoa Kiến Thụy  xả chất thải  rắn, nước thải y tế xuống sông; bên cạnh đó là khu trang trại chăn nuôi lớn ở các xã Mỹ Đức, Chiến Thắng, Quốc Tuấn, Tân Viên nằm sát bờ sông, xả chất thải chăn nuôi thẳng ra sông; khu vực từ kênh Đức Phong đến cầu Nguyệt có 7 doanh nghiệp xả nước thải công nghiệp ra sông…      

Mức độ ô nhiễm trên tuyến sông này không được cải thiện mà có dấu hiệu tăng dần sau mỗi lần quan trắc. Kết quả lấy mẫu nước tại 10 điểm trên sông Đa Độ và một số kênh cấp 1 trong hệ thống của Viện Nghiên cứu khoa học thủy lợi Việt Nam cho thấy nồng độ ô xy hòa tan trong nước DO đạt 0,96mgO2 /l; hàm lượng coliform vượt 29,4 lần; Ecoli vượt quy chuẩn 2,4- 11 lần, hàm lượng Amoni trong nước lên tới 7,7 mgN/l, vượt từ 13 đến 15 lần, hàm lượng NO2 đạt 0,185 mN/l vượt 4,63 lần; TSS trong nước là 340 mg O2/l, vượt tiêu chuẩn cho phép 6,8 lần. Chất lượng nguồn nước dùng cho nông nghiệp và cấp nước thô cho sản xuất nước sạch là không an toàn. Theo ông Nguyễn Văn Cường, Trưởng trạm đầu mối Trung Trang (thuộc Công ty TNHH MTV Khai thác công trình thủy nông Đa Độ), tình trạng nước sông Đa Độ đang "bẩn dần" khiến công ty gặp nhiều khó khăn. Theo quy định, cứ 14 ngày chúng tôi phải thay nước trong toàn bộ hệ thống 1 lần nhưng khoảng 2 năm gần đây, cứ 7 ngày đơn vị lại phải thay nước 1 lần do sông đang bị ô nhiễm.  

Cứu sông Đa Độ như thế nào?

Để bảo vệ hệ thống sông Đa Độ, Công ty TNHH MTV khai thác công trình thủy lợi Đa Độ đã xây dựng đề án tăng cường quản lý công trình thủy lợi và bảo vệ nguồn nước giai đoạn 2010- 2015 với lộ trình cụ thể…Công ty đã triển khai cắm mốc chỉ giới bảo vệ công trình thủy lợi tại một số khu vực là sông Cốc và khu vực cống Cổ Tiểu. Năm 2011, công ty phối hợp UBND huyện An Lão cơ bản giải tỏa cây cối hai bên hành lang bảo vệ sông Đa Độ, đoạn qua các xã Quang Trung, Quang Hưng, An Thắng và thị trấn An Lão.

Giai đoạn 2012- 2015, công ty tiếp tục giải tỏa các trường hợp lấn chiếm hành lang bảo vệ hệ thống thủy nông tại các huyện An Lão, Kiến Thụy, quận Dương Kinh. Việc giải tỏa cây cối trồng hai bên hành lang trục chính Đa Độ có nhiều thuận lợi do các hộ dân nhận thức đúng đắn, ý thức chấp hành tốt, một vài trường hợp cá biệt vẫn dây dưa, chưa tự giác chấp hành. Tuy nhiên, việc giải tỏa giai đoạn 2 về nhà cửa, vật kiến trúc lấn chiếm hành lang sông sẽ gặp nhiều khó khăn. Vừa qua, công ty mới thông báo giải tỏa các trường hợp lấn chiếm hành lang thủy nông Đa Độ tại xã Thuận Thiên, Hữu Bằng (Kiến Thụy) và các xã ở huyện An Lão, quận Dương Kinh, nhưng phần lớn các hộ kiến nghị phải hỗ trợ đền bù, GPMB, việc tự tháo dỡ, di dời là khó khăn. Lý do bà con đưa ra là họ ra khai thác đất ven sông Đa Độ từ những năm 1980, trước thời điểm công ty và địa phương cắm mốc giới bảo vệ, hiện đầu tư nhiều công sức, tiền của để cải tạo thành trang trại, đầm NTTS. Đơn vị còn gặp khó khăn khi xử lý các cá nhân, doanh nghiệp được các địa phương cấp đất xây dựng nhà xưởng, nhà ở, làm vườn, trang trại, NTTS, cũng như xác định cụ thể tình trạng lấn chiếm hành lang thủy lợi từ các hộ dân, đơn vị. Tình hình phức tạp khiến thời gian thực hiện đề án kéo dài, đó là chưa kể nếu bắt buộc phải hỗ trợ di dời theo đề nghị của nhân dân thì kinh phí sẽ rất lớn, nằm ngoài khả năng của doanh nghiệp…

Việc xử lý vi phạm lấn chiếm, gây ô nhiễm môi trường trên sông Đa Độ đang rất cấp thiết. Để đề án bảo vệ sông đạt kết quả và tiến độ đề ra, cần sự vào cuộc của các cơ quan chức năng, chính quyền địa phương, sự ủng hộ của cộng đồng. Trước tiên, công ty cần phối hợp các địa phương tuyên truyền, vận động, nâng cao ý thức người dân, đơn vị bảo vệ dòng sông nước ngọt quý giá của thành phố. Quá trình giải tỏa lấn chiếm và xử lý vi phạm gây ô nhiễm môi trường, công ty cần phối hợp chặt chẽ ngành chức năng, địa phương; Có kế hoạch và cách thực hiện bài bản, đúng trình tự quy định, trên cơ sở đối thoại người dân. Doanh nghiệp cần được hỗ trợ khi giải quyết, hỗ trợ di dời các hộ dân hai bên bờ Đa Độ.